हार्ट अटैक के लक्षण: जानें संकेत, कारण और बचाव के तरीके (Heart Attack Symptoms in Hindi)
हार्ट अटैक के लक्षण: जानें संकेत, कारण और बचाव के तरीके (Heart Attack Symptoms in Hindi) Book An Appointment TABLE OF CONTENTS हार्ट अटैक क्या होता है? (What is a heart attack?) हार्ट अटैक के मुख्य लक्षण। (The main symptoms of a heart attack) हार्ट अटैक के कारण। (Causes of Heart Attack) महिलाओं में हार्ट अटैक के अलग लक्षण। (Different symptoms of heart attack in women) हार्ट अटैक का निदान कैसे किया जाता है? (How is a heart attack diagnosed?) हार्ट अटैक के दौरान क्या करें? (What to do during a heart attack?) हार्ट अटैक का इलाज कैसे किया जाता है? (How is a heart attack treated?) हार्ट अटैक से बचाव के उपाय। (Tips to prevent heart attack) Ashtvinayak Multispeciality Hospital में हृदय रोगों का इलाज क्यों करें? दिल का दौरा तब पड़ता है जब दिल को रक्त और ऑक्सीजन भेजने वाली धमनी अवरुद्ध हो जाती है। समय के साथ वसायुक्त, कोलेस्ट्रॉल युक्त जमाव हृदय की धमनियों में पट्टिकाओं का निर्माण करता है। यदि पट्टिका फट जाती है, तो रक्त का थक्का बन सकता है। थक्का धमनियों को अवरुद्ध कर सकता है, जिससे दिल का दौरा पड़ सकता है। दिल के दौरे के दौरान, रक्त प्रवाह की कमी के कारण हृदय की मांसपेशियों में ऊतक मर जाते हैं। दिल के दौरे को मायोकार्डियल इन्फार्क्शन भी कहा जाता है। दिल के दौरे के समय मौत को रोकने के लिए तुरंत उपचार की आवश्यकता होती है। हार्ट अटैक क्या होता है? (What is a heart attack?) दिल का दौरा (मायोकार्डियल इंफार्क्शन) एक चिकित्सा आपातकाल है, जिसमें आपके हृदय की मांसपेशी मरने लगती है क्योंकि उसे पर्याप्त रक्त प्रवाह नहीं मिल पाता है। आमतौर पर आपके हृदय को रक्त की आपूर्ति करने वाली धमनियों में रुकावट के कारण ऐसा होता है। जब दिल का दौरा पड़ता है, तो आपके दिल के एक हिस्से में रक्त का प्रवाह रुक जाता है या सामान्य से बहुत कम हो जाता है, जिससे आपके दिल की मांसपेशियों के उस हिस्से को चोट लगती है या मृत्यु हो जाती है। जब आपके दिल का कोई हिस्सा रक्त प्रवाह की कमी के कारण मर रहा होता है, तो यह आपके दिल के पंपिंग फ़ंक्शन को बाधित कर सकता है। यह आपके शरीर के बाकी हिस्सों में रक्त के प्रवाह को कम या बंद कर सकता है, जो कि अगर कोई इसे जल्दी से ठीक नहीं करता है तो घातक हो सकता है। हार्ट अटैक के मुख्य लक्षण। (The main symptoms of a heart attack) दिल का दौरा पड़ने पर कई लोगों को सीने में दर्द महसूस होता है। इसमें बेचैनी, दबाव या भारीपन जैसा महसूस हो सकता है। यह आपकी छाती से शुरू होकर आपके बाएं हाथ (या दोनों हाथ), कंधे, गर्दन, जबड़े, पीठ या कमर की ओर नीचे तक फैल सकता है। लोग अक्सर सोचते हैं कि हार्ट अटैक के लक्षण उन्हें अपचन या सीने में जलन हो रही है, जबकि वास्तव में उन्हें दिल का दौरा पड़ रहा होता है। कुछ लोगों को केवल सांस लेने में तकलीफ, मतली या पसीना आने का अनुभव होता है। 1. छाती में तेज दर्द। ज़्यादातर दिल के दौरे में सीने के बीच या बाईं ओर बेचैनी होती है जो कुछ मिनटों से ज़्यादा समय तक रहती है या जो चली जाती है और फिर वापस आ जाती है। बेचैनी असहज दबाव, निचोड़, भरापन या दर्द की तरह महसूस हो सकती है। 2. छाती में तेज दर्द। ज़्यादातर दिल के दौरे में सीने के बीच या बाईं ओर बेचैनी होती है जो कुछ मिनटों से ज़्यादा समय तक रहती है या जो चली जाती है और फिर वापस आ जाती है। बेचैनी असहज दबाव, निचोड़, भरापन या दर्द की तरह महसूस हो सकती है। 3. अचानक कमजोरी और पसीना आना। अगर आपको अचानक से पसीना आ रहा है और आपकी त्वचा ठंडी और चिपचिपी हो रही है तो यह हार्ट अटैक का एक प्रमुख लक्षण है। 4. जबड़े, गर्दन, कंधे और पीठ में दर्द। दर्द या बेचैनी कंधे, हाथ, पीठ, गर्दन, जबड़े, दांत या कभी-कभी पेट के ऊपरी हिस्से तक फैल जाती है। कुछ लोगों को सीने में तकलीफ के बिना शरीर के ऊपरी हिस्से में दर्द होता है। 5. मतली और चक्कर आना। दर्द या बेचैनी कंधे, हाथ, पीठ, गर्दन, जबड़े, दांत या कभी-कभी पेट के ऊपरी हिस्से तक फैल जाती है। कुछ लोगों को सीने में तकलीफ के बिना शरीर के ऊपरी हिस्से में दर्द होता है। 5. मतली और चक्कर आना। आपको चक्कर आ सकता है या ऐसा लग सकता है कि आप बेहोश हो जाएँगे। आपको पेट में दर्द या उल्टी जैसा महसूस हो सकता है। हार्ट अटैक के कारण। (Causes of Heart Attack) दिल को रक्त की आपूर्ति करने वाली रक्त वाहिकाओं में से किसी एक में रुकावट के कारण ज़्यादातर दिल के दौरे होते हैं। एक चिपचिपा पदार्थ जो आपकी धमनियों के अंदर जमा हो सकता है जिसे प्लाक कहते है उनसे ही यह होता है। जब आपके दिल की रक्त वाहिकाओं में एथेरोस्क्लेरोटिक जमाव की एक बड़ी मात्रा होती है, तो इसे कोरोनरी धमनी रोग कहा जाता है। कभी-कभी, कोरोनरी (हृदय) धमनियों के अंदर प्लाक जमा हो सकता है या फट सकता है, और जहां टूटन हुई थी, वहां रक्त का थक्का जम सकता है। अगर थक्का धमनी को अवरुद्ध कर देता है, तो यह हृदय की मांसपेशियों को रक्त से वंचित कर सकता है और दिल का दौरा पड़ सकता है। उम्र और लिंग: जैसे-जैसे आपकी उम्र बढ़ती है, हार्ट अटैक का जोखिम बढ़ता जाता है। आपका लिंग इस बात को प्रभावित करता है कि आपको दिल का दौरा पड़ने का जोखिम कब बढ़ना शुरू होता है। पुरुषों के लिए, हार्ट अटैक का जोखिम 45 वर्ष की आयु में बढ़ जाता है। महिलाओं के लिए, हार्ट अटैक पड़ने का जोखिम 50 वर्ष की आयु में या रजोनिवृत्ति के बाद बढ़ जाता है। 1. जन्मजात हृदय दोष के कारण जन्मजात हृदय दोष तब होता है जब बच्चा गर्भ में बढ़ रहा होता है। स्वास्थ्य सेवा पेशेवर निश्चित रूप से नहीं जानते कि अधिकांश जन्मजात हृदय दोषों का क्या कारण है। लेकिन जीन परिवर्तन, कुछ चिकित्सा स्थितियाँ, कुछ दवाएँ और पर्यावरण या जीवनशैली कारक इसमें भूमिका निभा सकते हैं। 2. उच्च रक्तचाप और कोलेस्ट्रॉल। उच्च रक्तचाप जिसे नियंत्रित नहीं
Piles Meaning in Marathi (पाइल्स म्हणजे काय?)
पाइल्स म्हणजे काय? मराठीत संपूर्ण माहिती (What is Piles? Information in Marathi) Book An Appointment TABLE OF CONTENTS पाइल्स म्हणजे काय? मराठीत संपूर्ण माहिती (What is Piles? Information in Marathi) पाइल्सची व्याख्या आणि प्रकार (Definition of Piles and Types) पाइल्स होण्याची मुख्य कारणे (Causes Of Piles) पाइल्स होण्याची मुख्य कारणे (Causes Of Piles) पाइल्सची लक्षणे (Symptoms of Piles) पाइल्सची तपासणी कशी केली जाते? (Check up Methods of Piles) पाइल्सवर उपचार मराठीत (Treatment of Piles in Marathi) पाइल्सपासून बचाव कसा करावा? (How to Prevent Piles?) अयोग्य आहाराच्या सवयी आणि बैठी जीवनशैली असणाऱ्यांना मुळव्याध होण्याचे प्रमाण जास्त असते. अलीकडील आरोग्य अंदाजानुसार, जगातील 40% पेक्षा जास्त लोक मूळव्याध ग्रस्त आहेत आणि 40% लोकसंख्येला त्यांच्या आयुष्यात कधीतरी या आजाराची लक्षणे आढळून आली आहेत. भारतात, अंदाजे 80% रुग्ण हे 21 ते 50 वर्षे वयोगटातील आहेत. गर्भवती महिलांमध्ये देखील मूळव्याध दिसून येतो. पाइल्स म्हणजेच मूळव्याध हा एक आजार आहे ज्यामुळे रुग्णाला खूप त्रास होतो. या आजारात डॉक्टर तुमची लक्षणे पाहतात आणि तुमच्यावर उपचार करतात. या ब्लॉगमध्ये पाइल्स म्हणजे काय? मूळव्याधचे प्रकार, कारणे आणि लक्षणे यासारख्या महत्त्वाच्या गोष्टींबद्दल आपण चर्चा करणार आहोत. चला तर मग मूळव्याधीची संपूर्ण माहिती या ब्लॉग मधून जाणून घेऊया. पाइल्सची व्याख्या आणि प्रकार (Definition of Piles and Types) हेमोरायॉइड हा शब्द जुना फ्रेंच “एमरोडिस” वरून आला आणि लॅटिन आणि ग्रीक भाषेत “हेमोरायडे” आणि “हैमोरायॉइड्स” मध्ये विकसित झाला, जेथे “हायमा” म्हणजे “रक्त” आणि “रोस” म्हणजे “एक प्रवाह, वाहणारा” आणि “रेन ” म्हणजे “वाहणे”. मूळव्याध म्हणजे गुदद्वारातील आतील व बाहेरील सुजलेल्या आणि फुगलेल्या रक्तवाहिन्या होय. मूळव्याधीला संस्कृत मध्ये अर्ष म्हणतात. सर्व प्रकारच्या मूळव्याधांमध्ये खाज सुटणे, वेदना आणि रक्तस्त्राव यांसारखी सामान्य लक्षणे आढळतात, परंतु विशिष्ट उपचारांसाठी विशिष्ट प्रकार समजून घेणे महत्त्वाचे असते. २० नोव्हेंबर हा दिवस दरवर्षी जागतिक मूळव्याध दिन म्हणून साजरा करतात. यादिवशी मूळव्याध बद्दल जनजागृती केली जाते. मूळव्याधीचे दोन प्रकार आहेत. १. अंतर्गत पाइल्स या प्रकारच्या मुळव्याधित वेदना कमी असतात परंतु रक्तस्राव अधिक असतो. अंतर्गत पाइल्स गुदद्वाराच्या आत होते. अंतर्गत पाइल्स गुदाशयाच्या आत असतात ज्यामुळे ते कमी दृश्यमान होतात. त्यांच्या तीव्रतेनुसार त्यांना चार श्रेणींमध्ये वर्गीकृत केले जाते: ग्रेड I: मूळव्याध ज्यात रक्तस्त्राव होतो परंतु पुढे जात नाही. ग्रेड II: मूळव्याध जे आतड्यांसंबंधी क्रियाकलाप दरम्यान पुढे जातात आणि उत्स्फूर्तपणे मागे घेतात. ग्रेड III: मूळव्याध जे आतड्याच्या हालचालीदरम्यान पुढे सरकतात आणि हाताने मागे ढकलले जातात. ग्रेड IV: मूळव्याध जे नेहमी लांबलेले असतात आणि मागे ढकलले जाऊ शकत नाहीत. अंतर्गत पाइल्स कशी ओळखावी? मलामध्ये रक्त येणे. गुदाशयामध्ये पूर्णतः किंवा अंशतः वेदना जाणवणे. वेदनारहित गुदाशय रक्तस्त्राव. २. बाह्य पाइल्स बाह्य प्रकारची पाइल्स वेदनादायक आणि बाहेरून दृश्यमान असतात. ही गुदद्वाराभोवती होते आणि खाजरी असू शकते. या प्रकारच्या मूळव्याधीमुळे रुग्णाला चालता – फिरता, उठता – बसताना खूप त्रास होतो. ही पाइल्स अत्यंत वेदनादायक असू शकते आणि त्यामुळे सूज, खाज सुटणे आणि अस्वस्थता येऊ शकते. बाह्य पाइल्स कशी ओळखावी? गुदद्वाराभोवती एक दृश्य ढेकूळ किंवा सूज वेदना किंवा अस्वस्थता, विशेषत: बसताना किंवा आतड्यांसंबंधी हालचाल करताना. गुदद्वाराच्या क्षेत्रामध्ये खाज सुटणे किंवा चिडचिड होणे. पाइल्स होण्याची मुख्य कारणे (Causes Of Piles) कोणताही आजार होण्याची काही ना काही कारणे असतातच. यात मुख्यतः जीवनशैली कारणीभूत असते. आपण घेत असलेल्या आहारावर शरीर चालते आणि म्हणूनच आहाराचा जितका परिणाम आपल्यावर होतो तितकाच आपली जीवनशैली कश्या पद्धतीची आहे याचाही परिणाम होत असतो. मूळव्याध होण्यामागे खालील काही कारणे असू शकतात:- १. बद्धकोष्ठता: ज्यांना वारंवार बद्धकोष्ठता होते त्यांना मूळव्याध होण्याची शक्यता जास्त असते. बद्धकोष्टतेमुळे गुदद्वार आणि गुदाशयावर अतिरिक्त ताण पडतो त्यामुळेच पाइल्स होऊ शकते. २. आनुवंशिकता: बरेचसे आजार हे आनुवंशिकतेमुळे होतात. याचाच अर्थ जेव्हा तुमच्या कुटुंबातील याआधीच कोणाला जर आजार असतील तर ते पुढील पिढीलाही होतात. पाइल्स देखील त्यातलाच एक प्रकार आहे. आनुवंशिक परिणामांमुळे पाइल्स होऊ शकते. ३. कमी पाणी पिणे किंवा निर्जलीकरण:- शरीरात पाण्याच्या कमतरतेमुळे मल जाणे कठीण होते, ज्यामुळे मूळव्याध होतात. ४. वृद्धत्व:- वेळोवेळी गुदाशय आणि गुदद्वारातील नसांना आधार देणाऱ्या ऊतींच्या कमकुवतपणामुळे व्यक्तीच्या वयानुसार मूळव्याध होण्याचा धोका वाढतो. ५. जास्त वजन:- यामुळे खालच्या ओटीपोटावर दबाव येतो आणि मूळव्याध होण्याचा धोका वाढतो. प्रेग्नन्सी आणि वारंवार जड उचलणे जास्तवेळ बसून राहणे किंवा उभे राहणे, लठ्ठपणा, गर्भधारणा यांसारख्या कारणांमुळे गुदाशयावरील दबाव वाढतो. हा अतिरिक्त भार वाढल्याने सूज आणि जळजळ अशी लक्षणे निर्माण होतात आणि मूळव्याध होऊ शकते. गर्भधारणेदरम्यान स्त्रियांमध्ये पाइल्स जास्त प्रमाणात आढळतात, 36 आठवड्यांच्या आसपास बाळ श्रोणि पोकळीत उतरते तेव्हा ते ओटीपोटाच्या क्षेत्रावर दबाव आणते. हा दाब गुदद्वाराच्या आणि गुदाशयाच्या रक्तवाहिन्यांच्या विस्तारास हातभार लावतो, ज्यामुळे ढीग तयार होतात. ही स्थिती बाळंतपणानंतर दूर होते. पाइल्स 50 वर्षांपेक्षा जास्त वयाच्या व्यक्तींमध्ये अधिक सामान्य आहे, परंतु मूळव्याध तरुण व्यक्तींना देखील प्रभावित करू शकते. जड उचलण्यात गुंतल्याने, विशेषत: तीव्र वर्कआउट्स दरम्यान, मूळव्याध होण्याचा धोका वाढू शकतो. पाइल्सची लक्षणे (Symptoms of Piles) मूळव्याध कोणत्या प्रकारची आहे यावरून त्याची लक्षणे किती तीव्र असतील याची तीव्रता बदलते. प्रभावी उपचारांसाठी तुम्हाला मूळव्याधाचा प्रकार ओळखणे आवश्यक आहे. सामान्यपणे; 1. मल विसर्जन करताना त्रास होणे 2. गुदद्वाराजवळ जळजळ होणे 3. गुदद्वाराजवळ खाज सुटणे 4. मल त्याग करताना रक्तस्त्राव होणे. गुदद्वाराजवळ वेदना आणि सूज जर तुम्हाला मूळव्याध झाली असेल तर गुदद्वाराजवळ वेदना आणि सूज अशी लक्षणे दिसतात. मल विसर्जन करताना प्रचंड वेदना आणि जळजळ होते. रक्तस्राव आणि गाठी पाइल्स झाल्यावर मल विसर्जन करताना रक्तस्त्राव होऊ शकतो. गुदाक्षेत्रात रक्ताच्या गाठी होतात. या गाठी शक्यतो वेदनादायक आणि कठीण असतात. यात रक्त गोठून राहते. थ्रोम्बोस्ड बाह्य मूळव्याध म्हणजेच ज्यात गोठलेले रक्त असते. ही बाह्य स्वरूपाची मूळव्याध असते. पाइल्सची तपासणी कशी केली जाते? (Check up Methods of Piles) गुदाशय तपासणी:- तुम्हाला बाह्य पाइल्स आहेत का हे पाहण्यासाठी तुमचे डॉक्टर तुमच्या गुदद्वाराच्या बाहेरील भागाची तपासणी करू शकतात आणि ते डिजिटल रेक्टल एक्झामिनेशन (DRE) नावाची अंतर्गत तपासणी देखील करू शकतात. प्रोक्टोस्कोपी:- काही प्रकरणांमध्ये, प्रोक्टोस्कोप वापरून पुढील अंतर्गत तपासणी आवश्यक असू शकते. प्रोक्टोस्कोप ही एक पातळ पोकळ नळी असते ज्याच्या टोकाला प्रकाश असतो जो तुमच्या गुदद्वारात घातला जातो. हे तुमच्या डॉक्टरांना तुमचा संपूर्ण गुदद्वारासंबंधीचा अगदी मोठ्या आतड्याचा शेवटच्या भागापर्यंत चेक करण्याची सुविधा देते. कोलोनोस्कोपी:- कोलोनोस्कोप नावाचा प्रकाश आणि कॅमेरा असलेली एक लांब, लवचिक ट्यूब गुदामार्गाद्वारे कोलन (मोठे आतडे) मध्ये घातली जाते आणि कोणतेही व्रण (फोड), सूज, लालसरपणा, असामान्य वाढ, शोधण्यासाठी संपूर्ण मोठ्या आतड्याची तपासणी केली जाते. सिग्मॉइडोस्कोपी:- लहान कॅमेरा आणि प्रकाश असलेली एक छोटी, लवचिक नळी ज्याला सिग्मॉइडोस्कोप म्हणतात ती मोठ्या आतड्याच्या आत पाहण्यासाठी आणि पोटदुखी, बद्धकोष्ठता, रक्तस्त्राव, अतिसार आणि असामान्य वाढीचे मूळ कारण शोधण्यासाठी गुदाशयाद्वारे आतड्यात घातली जाते. कोणत्याही असामान्य किंवा कर्करोगाच्या पेशी ओळखण्यासाठी ऊतींचे नमुना (बायोप्सी) घेण्यासाठी सिग्मॉइडोस्कोपी आणि कोलोनोस्कोपी दोन्ही वापरल्या जातात. पाइल्सवर उपचार मराठीत (Treatment of Piles in Marathi) मूळव्याध हा अत्यंत वेदनादायक आजार
