"Healthcare with Humane touch"

Ashtvinayak Helpline

गॅस्ट्रोएन्टेरोलॉजी म्हणजे काय?

गॅस्ट्रोएन्टेरोलॉजी म्हणजे अन्ननलिका, पोट, लहान आतडे, कोलन आणि गुदाशय, स्वादुपिंड, पित्ताशय, पित्त नलिका आणि यकृत यांच्या सामान्य कार्य आणि रोगांचा अभ्यास. यामध्ये पोट आणि आतड्यांमधून पदार्थांची हालचाल (गतिशीलता), शरीरात पोषक तत्वांचे पचन आणि शोषण, प्रणालीतून कचरा काढून टाकणे आणि यकृताचे पाचक अवयव म्हणून कार्य यासारख्या सामान्य आणि महत्त्वाच्या परिस्थितींचा समावेश आहे. यामध्ये कोलन पॉलीप्स आणि कर्करोग, हिपॅटायटीस, गॅस्ट्रोएसोफेजियल रिफ्लक्स (हृदयात जळजळ), पेप्टिक अल्सर रोग, कोलायटिस, पित्ताशय आणि पित्त नलिका रोग, पौष्टिक समस्या, इरिटेबल बाऊल सिंड्रोम (IBS) आणि स्वादुपिंडाचा दाह यासारख्या सामान्य आणि महत्त्वाच्या परिस्थितींचा समावेश आहे. थोडक्यात, पाचक अवयवांच्या सर्व सामान्य क्रियाकलाप आणि रोग गॅस्ट्रोएन्टेरोलॉजीच्या अभ्यासाचा भाग आहेत.

गॅस्ट्रोएन्टेरोलॉजिस्ट म्हणजे काय?

गॅस्ट्रोएन्टेरोलॉजिस्ट हा एक डॉक्टर असतो जो गॅस्ट्रोइंटेस्टाइनल ट्रॅक्ट आणि यकृताच्या आजारांचे व्यवस्थापन करण्यासाठी समर्पित प्रशिक्षण घेतो.

गॅस्ट्रोएन्टेरोलॉजिस्ट, ज्यांना कधीकधी थोडक्यात “गॅस्ट्रो” म्हणतात, त्यांना तुमच्या गॅस्ट्रोइंटेस्टाइनल (GI) ट्रॅक्ट आणि यकृतातील समस्यांचे निदान आणि उपचार करण्यासाठी प्रशिक्षित केले जाते. हे डॉक्टर कोलोनोस्कोपीसारख्या नियमित प्रक्रिया देखील करतात, ज्यामध्ये तुमच्या कोलनच्या आतील भागाची तपासणी केली जाते. वैद्यकीय शाळेनंतर त्यांना 5-6 वर्षांचे विशेष शिक्षण मिळते.

गॅस्ट्रोएन्टेरोलॉजीचे महत्व काय आहे?

गॅस्ट्रोएन्टेरोलॉजिस्टचा उद्देश तुमची प्रणाली योग्यरित्या कार्य करत आहे याची खात्री करणे आहे, जसे की पोट आणि आतड्यांमधून पदार्थांची हालचाल. गॅस्ट्रोएन्टेरोलॉजिस्टने हे देखील सुनिश्चित केले पाहिजे की तुमचे शरीर तुमच्या शरीरातील कचरा योग्यरित्या काढून टाकत आहे तसेच पोषक तत्वे पचवत आहे आणि शरीरात शोषत आहे.

गॅस्ट्रोएन्टेरिटिसची लक्षणे काय आहेत?

१. छातीत जळजळ (अ‍ॅसिड रिफ्लक्स): तुमच्या छातीत किंवा घशात जळजळ जाणवते. जेव्हा पोटातील आम्ल तुमच्या अन्ननलिकेत जाते तेव्हा असे होते. मसालेदार पदार्थ, कॅफिन आणि खाल्ल्यानंतर लगेच झोपल्याने परिस्थिती आणखी बिकट होऊ शकते.

२. पोटफुगी: गॅस हा असा विषय आहे ज्याबद्दल बोलणे लोकांना अनेकदा कठीण जाते, परंतु आपल्या सर्वांच्या आतड्यांमध्ये गॅस असतो. गॅसमुळे पोटफुगी, ढेकर येणे, पोटात पेटके येणे आणि पोट फुगणे (गॅस) अशी भावना निर्माण होऊ शकते. ही लक्षणे सहसा अल्पकालीन असतात आणि ढेकर येणे किंवा पोट फुगणे यामुळे गॅस बाहेर पडल्यानंतर निघून जातात. पोटफुगी म्हणजे वरच्या ओटीपोटात पोटभरल्याची भावना जी पोटात गॅस आणि अन्न साचल्यामुळे प्रभावित होऊ शकते. काही लोकांना पोटात सामान्य प्रमाणात गॅस असतानाही हे लक्षण जाणवते.

३. विष्ठेमध्ये रक्त: तुमच्या विष्ठेत लाल किंवा काळा रंग दिसणे हे तुमच्या पचनसंस्थेमध्ये रक्तस्त्राव झाल्याचे लक्षण असू शकते. असे झाल्यास डॉक्टरांशी बोलणे महत्वाचे आहे.

४. पित्ताशय आणि पित्तविषयक विकार: पित्ताशय आणि पित्त नलिकांवर परिणाम करणाऱ्या परिस्थितींमध्ये पित्ताशयातील खडे, पित्ताशयाचा दाह, पित्त नलिकांमध्ये अडथळा आणि कधीकधी स्वादुपिंडाचा दाह यांचा समावेश असू शकतो. 

खालीलपैकी कोणत्याही आजाराचा अनुभव किंवा निदान: 

आम्लपित्त (Acidity)

पित्ताशय आणि पित्त नलिकांवर परिणाम करणाऱ्या स्थिती, जसे की पित्ताशयातील खडे आणि पित्तविषयक पोटशूळ, यावर गॅस्ट्रोएन्टेरोलॉजिस्ट औषध आणि शस्त्रक्रियेद्वारे उपचार करतात.

अल्सर (Ulcer)

पायलोरी हा एक प्रकारचा जीवाणू आहे जो पोटाच्या अस्तराला संक्रमित करतो, ज्यामुळे पेप्टिक अल्सरचा विकास होतो, जे पोटाच्या अस्तरावर तयार होणारे वेदनादायक फोड असतात. पेप्टिक अल्सरमुळे खूप अस्वस्थता येते परंतु पोटातील आम्ल नियंत्रित करण्यासाठी अँटीबायोटिक्स आणि औषधांनी त्यावर उपचार केले जाऊ शकतात.

गॅस्ट्रोएसोफेजियल रिफ्लक्स रोग (GERD)

पोटातील आम्ल अन्ननलिकेत परत जाते, ज्यामुळे छातीत जळजळ होते आणि अन्ननलिकेच्या आवरणाला संभाव्य नुकसान होते. GERD ही एक गंभीर चिंताजनक बाब आहे, कारण यामुळे अन्ननलिकेचा कर्करोग होण्याचा धोका वाढू शकतो.

लिव्हरशी संबंधित आजार (Liver Diseases)

हिपॅटायटीस, फॅटी लिव्हर डिसीज आणि सिरोसिस या सर्वांवर गॅस्ट्रोएन्टेरोलॉजिस्ट उपचार करतात. यकृताच्या आजाराने ग्रस्त असलेल्या रुग्णांमध्ये यकृत निकामी होण्याचा आणि यकृताच्या कर्करोगाचा धोका असतो, म्हणून रुग्णांवर नियमितपणे लक्ष ठेवले पाहिजे.

पचनाशी संबंधित इतर समस्या

  • आतड्यांचा दाहक आजार (IBD): आयबीडी म्हणजे क्रोहन रोग आणि अल्सरेटिव्ह कोलायटिस सारख्या आजारांना सूचित करते, ज्यामध्ये दीर्घकालीन दाह असतो ज्यामुळे गॅस्ट्रोइंटेस्टाइनल ट्रॅक्टला नुकसान होऊ शकते. कुपोषण आणि इतर गंभीर गुंतागुंत टाळण्यासाठी आयबीडीला व्यवस्थापनाची आवश्यकता असते.
  • सेलिआक रोग: ही जीआय स्थिती गव्हाच्या उत्पादनांमध्ये आढळणाऱ्या ग्लूटेनमुळे उद्भवणारी एक प्रकारची ऑटोइम्यून डिसऑर्डर आहे. जर ते खाल्ले तर शरीर लहान आतड्यावर हल्ला करते, ज्यामुळे पोषक तत्वांचे शोषण बिघडते. सेलिआक रोगाचे व्यवस्थापन करण्यासाठी टाळणे अत्यंत महत्वाचे आहे.

गॅस्ट्रोएन्टेरोलॉजिस्ट कधी भेटावा?

जर तुम्हाला पोटात अस्वस्थता किंवा आतड्यांसंबंधी सवयींमध्ये बदल यासारख्या अस्पष्ट किंवा वारंवार पचन समस्या येत असतील, तर गॅस्ट्रोएन्टेरोलॉजिस्ट ना भेट द्यावी. जर तुम्हाला खालीलपैकी कोणतीही लक्षणे आढळत असतील तर गॅस्ट्रोएन्टेरोलॉजिस्टला भेटणे महत्वाचे आहे: 

  • मूळव्याध
  • अल्सर
  • उदरवेष्टनाचा आजार
  • मल मध्ये रक्त येणे
  • पचनसंस्थेमध्ये अंतर्गत रक्तस्त्राव

गॅस्ट्रोएन्टेरोलॉजी मध्ये उपलब्ध उपचार पद्धती

गॅस्ट्रोएन्टेरोलॉजिस्ट पाचन विकारांचे निदान आणि उपचार करण्यासाठी विविध पद्धती वापरतात. काही उपचारांमध्ये हे समाविष्ट आहे:

  • अप्पर एंडोस्कोपी आणि कोलोनोस्कोपी सारख्या एंडोस्कोपी प्रक्रिया, गॅस्ट्रोइंटेस्टाइनल ट्रॅक्टची कल्पना करण्यास आणि तपासणीसाठी ऊतींचे नमुने मिळविण्यास मदत करू शकतात, ज्याचा उद्देश स्क्रीनिंग, डायग्नोस्टिक्स किंवा उपचार असतो. 
  • लक्षणे व्यवस्थापित करण्यासाठी आणि अंतर्निहित स्थितींवर उपचार करण्यासाठी औषधे. यामध्ये GERD साठी आम्ल दाबणारी औषधे, IBD साठी दाहक-विरोधी औषधे आणि IBS साठी अँटिस्पास्मोडिक्स समाविष्ट असू शकतात.
  • पचनक्रियेच्या समस्या व्यवस्थापित करण्यासाठी आहारविषयक शिफारसी, जसे की ट्रिगर फूड्स टाळणे किंवा लैक्टोज असहिष्णुता, सेलिआक रोग, आयबीडी आणि आयबीएस सारख्या परिस्थितींसाठी विशिष्ट आहाराचे पालन करणे.
  • गॅस्ट्रोएन्टेरोलॉजिस्ट विशिष्ट पचनविषयक समस्या सोडवण्यासाठी प्रक्रिया करू शकतात, जसे की खूप मोठे पॉलीप्स काढून टाकणे किंवा गॅस्ट्रोइंटेस्टाइनल विकृती दुरुस्त करणे.
  • पचनक्रिया सुरळीत करण्यासाठी जीवनशैलीतील बदल, जसे की वजन व्यवस्थापन, नियमित व्यायाम आणि ताण कमी करणे याबद्दल सल्ला दिला जातो. 

नवी मुंबईतील आमचे मधुमेहशास्त्र केंद्र रुग्णांना त्यांच्या मधुमेहाचे व्यवस्थापन करण्यास मदत करण्यासाठी विविध सेवा प्रदान करते:

योग्य गॅस्ट्रोएन्टेरोलॉजिस्ट कसा निवडावा?

गॅस्ट्रोएन्टेरोलॉजी शस्त्रक्रियेसाठी एका पात्र आणि कार्यक्षम सर्जनची आवश्यकता असते.

  • डॉक्टर गॅस्ट्रोएन्टेरोलॉजीमध्ये बोर्ड-प्रमाणित असल्याची खात्री करा, जे व्यापक प्रशिक्षण दर्शवितात आणि परीक्षा उत्तीर्ण होतात.
  •  डॉक्टरांचा वर्षानुवर्षेचा अनुभव विचारात घ्या, विशेषतः जर तुम्हाला एखादी जटिल स्थिती असेल ज्यासाठी विशेष काळजी आवश्यक असेल.
  • तुमचे डॉक्टर तुमच्या विशिष्ट पाचन आरोग्य समस्या सोडवू शकतील अशा विश्वसनीय गॅस्ट्रोएन्टेरोलॉजिस्टची यादी देऊ शकतात. 

निष्कर्ष (Conclusion)

पोटाच्या आजारामुळे तुमच्या दैनंदिन जीवनात आव्हानात्मक आणि व्यत्यय येऊ शकतो. तुमची लक्षणे व्यवस्थापित करणे आणि आराम मिळवणे कठीण असू शकते. जास्त उशीर न करता लवकरात लवकर डॉक्टरांचा सल्ला घेऊन उपचाराची सुरुवात केल्यास तुम्ही लवकर बरे होऊ शकता. 

मला पोटाचा आजार आहे हे कसे कळेल?

पोटाच्या आजारामुळे तुमच्या दैनंदिन जीवनात आव्हानात्मक आणि व्यत्यय येऊ शकतो. तुमची लक्षणे व्यवस्थापित करणे आणि आराम मिळवणे कठीण असू शकते. जास्त उशीर न करता लवकरात लवकर डॉक्टरांचा सल्ला घेऊन उपचाराची सुरुवात केल्यास तुम्ही लवकर बरे होऊ शकता. 

काही दिवस. 

गॅस्ट्रोइंटेस्टाइनल ट्रॅक्टची कल्पना करण्यासाठी अप्पर एंडोस्कोपी आणि कोलोनोस्कोपी सारख्या एंडोस्कोपिक प्रक्रिया, अवयवांच्या कार्याचे मूल्यांकन करण्यासाठी सीटी स्कॅन आणि अल्ट्रासाऊंड सारख्या इमेजिंग चाचण्या आणि एनोरेक्टल मॅनोमेट्री आणि एसोफेजियल पीएच मॉनिटरिंग सारख्या कार्यात्मक चाचण्या. 

Ashtvinayak Hospital is the best superspeciality hospital in Panvel Navi Mumbai, offering expert care in cardiology, orthopedics, urology, and more. Your health is our priority!